TÜBİTAK'tan Yerli Uçağın Motoru İçin Prototip Türbin Kanadı
Uçak motorlarının en önemli parçalarından biri olan türbin kanatlarının Türkiye'deki ilk prototip üretimi TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsünde yapıldı....
TÜBİTAK'tan Yerli Uçağın Motoru İçin Prototip Türbin Kanadı
TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsü'nde, uçak motorunda 1350 santigrat dereceye ulaÅŸan sıcaklıkta görevini sorunsuz yerine getiren tek kristal türbin kanadı prototipi üretildi.
Uçak motorlarının en önemli parçalarından biri olan türbin kanatlarının Türkiye'deki ilk prototip üretimi TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsünde yapıldı. BaÅŸta yüksek sıcaklık olmak üzere çok yönlü kuvvetler, yüksek hız ve zor çevre ÅŸartlarına uzun süre dayanabilme özelliÄŸine sahip olduÄŸu için, yeni nesil jet motorlarında kullanılan süper alaşım tek kristal türbin kanatlarının Türkiye'de yapılması için çalışma baÅŸlatan TÜBÄ°TAK, Malzeme Enstitüsü'nde kurduÄŸu laboratuvarda söz konusu parçanın prototip üretimini gerçekleÅŸtirdi. Bin santigrat derecenin üzerinde iÅŸlevini yerine getirme özelliÄŸine sahip türbin kanadının yerli ürüne dönüÅŸtürülmesiyle milli uçak üretiminde en kritik safhalardan biri de aşılmış olacak.
TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Metin Usta, özellikle havacılık alanında ilerlemek için nikel-tek kristal teknolojilerine sahip olunması gerektiÄŸini söyledi. Sürünme ve yorulma gibi mekanik özelliklerin açığa çıktığı durumlarda herhangi bir malzeme kullanma ihtimali olmadığı için bu teknolojiye sahip olunması gerektiÄŸini vurgulayan Usta, "Mutlaka nikel esasla süper alaşım kullanmak zorundasınız ve bunun da tek kristal teknolojisi kullanılarak üretilmesi gerekiyor. Aksi takdirde herhangi bir malzemenin yüksek sıcaklıklarda ve mekanik özellikler gerektiren yerlerde kullanma ihtimali yoktur" diye konuÅŸtu.
Bunların kritik teknolojiler olduÄŸunu ve sahip olunmadığı takdirde ambargo gibi durumlarda satın alınamayacağını anlatan Usta, "Bundan yola çıkarak Kalkınma Bakanlığının desteÄŸi ve TÜBÄ°TAK MAM'ın kendi imkanlarıyla bir altyapı oluÅŸturuldu. Proje desteÄŸiyle vakum indüksiyon ocağı aldık ve bu ocakta uçaklara yönelik tek kristal nikel esaslı türbin kanadı geliÅŸtirildi ve bu Türkiye'de ilk defa yapılmış bir prosestir. Esas amacımız yerli uçakların türbin kanatlarını kendimizin üretmesi çünkü kritik bir teknoloji. Bu teknolojiye sahip olmamız Türkiye'yi havacılıkta daha ileriye götürecektir. Özellikle yerli uçaÄŸa büyük bir katkısı olacaktır" dedi.
TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsü Kritik Malzemeler Grup Sorumlusu Doç. Dr. Havva Kazdal Zeytin, Kalkınma Bakanlığının desteklediÄŸi "Yüksek Sıcaklık Malzemeleri AraÅŸtırma, GeliÅŸtirme ve Onarım Mükemmeliyet Merkezi"ni kurmak üzere iki yıldır yoÄŸun bir ÅŸekilde çalıştıklarını kaydetti. Bu kapsamda ilk olarak TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsünde kendi imkanlarıyla vakum indüksiyon ocağını (VIM) ve "Yüksek Sıcaklık Test ve Analiz Laboratuvarı"nı kurduklarını dile getiren Zeytin, "Bu yatırımla ilk deneme dökümlerimiz baÅŸarılı sonuçlandı ve tek kristal türbin kanadı prototipini ürettik. Bu daha baÅŸlangıç, bundan sonra önümüzde uzun bir yol var ama altyapı olmadan uçak türbin motoru parçalarını üretmeniz, türbin kanadını üretmeniz mümkün deÄŸil. Yüksek sıcaklığa uzun süre dayanabilmesi için tek kristal ve süper alaşımdan üretmek zorundasınız. Bu daha ilk aÅŸaması. Bundan sonra kaplama proseslerini de gerçekleÅŸtirmemiz gerekiyor ki, ürettiÄŸiniz uçak motoru yüksek sıcaklıklarda uzun süre dayanabilsin. Bununla ilgili altyapıyı önümüzdeki 1-2 senede tamamlamayı hedefliyoruz. O zaman teknolojinin tamamına sahip olacağız. Bu kapsamda TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsü'nde üretilen tüm teknolojik bilgi birikimi kamu yararına ülkemiz sanayisine aktarılacaktır" diye konuÅŸtu.
“Bu Projeyle Yüksek Miktardaki Döviz Kaybının Önüne GeçeceÄŸiz”
Bu teknolojinin dünyada ilk olmadığını fakat Türkiye için ilk ve çok önemli olduÄŸunu vurgulayan Zeytin, "Çok büyük oranlarda döviz kaybımız var bu konuda. Ülkemiz uçakla birlikte malzemesini de yurtdışından alıyor ve bunlar çok pahalı malzemeler. Bu teknoloji ile yüksek miktardaki döviz kaybının önüne geçeceÄŸiz. DiÄŸer en önemli boyutu kendi havacılık teknolojimize sahip olacağız. Uçak yapabilirsiniz ama bunu oluÅŸturan parçaları kendiniz üretmezseniz bu yaptığınız uçak yerli olmaz. Dolayısıyla malzeme teknolojilerine de sahip olmanız gerekiyor" diye konuÅŸtu.
Savunma Sanayi MüsteÅŸarlığının desteklediÄŸi ve TEÄ° ile özel bir döküm firmasıyla imza aÅŸamasına geldikleri bir projeleri olduÄŸuna, bunun uçak motoru üretimine yönelik ilk proje olduÄŸuna deÄŸinen Zeytin, “Altyapımız tamamlanacak ve bu altyapı tamamlandığında bir uçaÄŸa takılacak motorun türbin kanadını üretmiÅŸ ve onaylarını almış olacağız" dedi. Malzeme teknolojilerinde bilgi aktarımının çok kısıtlı olduÄŸunu vurgulayan Zeytin, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:
"Bu bilgiyi kendi imkanlarımızla ve yardım da alarak oluÅŸturmaya çalışıyoruz. Türbin kanatlarının bir adedi 30-40 bin avro civarında. Yerli ürettiÄŸimiz zaman bunu kıyas edilmeyecek rakamlarla üreteceÄŸiz. Bizim için en önemli getirisi bunun bir kritik teknoloji olması ve bu teknolojiye sahip olan ülkelerin bize vermediÄŸi durumlarda bizim bunu üretebilir olmamız. Kritik teknoloji olması fiyatından çok daha önemli. Kendimiz üretebilir durumda olduÄŸumuz zaman bizim her alanda önümüz açık olacak. Üretebilir olmak bağımlılıktan kurtulmanın en önemli adımlarından birisi."
Uçak motorlarının en önemli parçalarından biri olan türbin kanatlarının Türkiye'deki ilk prototip üretimi TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsünde yapıldı. BaÅŸta yüksek sıcaklık olmak üzere çok yönlü kuvvetler, yüksek hız ve zor çevre ÅŸartlarına uzun süre dayanabilme özelliÄŸine sahip olduÄŸu için, yeni nesil jet motorlarında kullanılan süper alaşım tek kristal türbin kanatlarının Türkiye'de yapılması için çalışma baÅŸlatan TÜBÄ°TAK, Malzeme Enstitüsü'nde kurduÄŸu laboratuvarda söz konusu parçanın prototip üretimini gerçekleÅŸtirdi. Bin santigrat derecenin üzerinde iÅŸlevini yerine getirme özelliÄŸine sahip türbin kanadının yerli ürüne dönüÅŸtürülmesiyle milli uçak üretiminde en kritik safhalardan biri de aşılmış olacak.
TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Metin Usta, özellikle havacılık alanında ilerlemek için nikel-tek kristal teknolojilerine sahip olunması gerektiÄŸini söyledi. Sürünme ve yorulma gibi mekanik özelliklerin açığa çıktığı durumlarda herhangi bir malzeme kullanma ihtimali olmadığı için bu teknolojiye sahip olunması gerektiÄŸini vurgulayan Usta, "Mutlaka nikel esasla süper alaşım kullanmak zorundasınız ve bunun da tek kristal teknolojisi kullanılarak üretilmesi gerekiyor. Aksi takdirde herhangi bir malzemenin yüksek sıcaklıklarda ve mekanik özellikler gerektiren yerlerde kullanma ihtimali yoktur" diye konuÅŸtu.
Bunların kritik teknolojiler olduÄŸunu ve sahip olunmadığı takdirde ambargo gibi durumlarda satın alınamayacağını anlatan Usta, "Bundan yola çıkarak Kalkınma Bakanlığının desteÄŸi ve TÜBÄ°TAK MAM'ın kendi imkanlarıyla bir altyapı oluÅŸturuldu. Proje desteÄŸiyle vakum indüksiyon ocağı aldık ve bu ocakta uçaklara yönelik tek kristal nikel esaslı türbin kanadı geliÅŸtirildi ve bu Türkiye'de ilk defa yapılmış bir prosestir. Esas amacımız yerli uçakların türbin kanatlarını kendimizin üretmesi çünkü kritik bir teknoloji. Bu teknolojiye sahip olmamız Türkiye'yi havacılıkta daha ileriye götürecektir. Özellikle yerli uçaÄŸa büyük bir katkısı olacaktır" dedi.
TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsü Kritik Malzemeler Grup Sorumlusu Doç. Dr. Havva Kazdal Zeytin, Kalkınma Bakanlığının desteklediÄŸi "Yüksek Sıcaklık Malzemeleri AraÅŸtırma, GeliÅŸtirme ve Onarım Mükemmeliyet Merkezi"ni kurmak üzere iki yıldır yoÄŸun bir ÅŸekilde çalıştıklarını kaydetti. Bu kapsamda ilk olarak TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsünde kendi imkanlarıyla vakum indüksiyon ocağını (VIM) ve "Yüksek Sıcaklık Test ve Analiz Laboratuvarı"nı kurduklarını dile getiren Zeytin, "Bu yatırımla ilk deneme dökümlerimiz baÅŸarılı sonuçlandı ve tek kristal türbin kanadı prototipini ürettik. Bu daha baÅŸlangıç, bundan sonra önümüzde uzun bir yol var ama altyapı olmadan uçak türbin motoru parçalarını üretmeniz, türbin kanadını üretmeniz mümkün deÄŸil. Yüksek sıcaklığa uzun süre dayanabilmesi için tek kristal ve süper alaşımdan üretmek zorundasınız. Bu daha ilk aÅŸaması. Bundan sonra kaplama proseslerini de gerçekleÅŸtirmemiz gerekiyor ki, ürettiÄŸiniz uçak motoru yüksek sıcaklıklarda uzun süre dayanabilsin. Bununla ilgili altyapıyı önümüzdeki 1-2 senede tamamlamayı hedefliyoruz. O zaman teknolojinin tamamına sahip olacağız. Bu kapsamda TÜBÄ°TAK MAM Malzeme Enstitüsü'nde üretilen tüm teknolojik bilgi birikimi kamu yararına ülkemiz sanayisine aktarılacaktır" diye konuÅŸtu.
“Bu Projeyle Yüksek Miktardaki Döviz Kaybının Önüne GeçeceÄŸiz”
Bu teknolojinin dünyada ilk olmadığını fakat Türkiye için ilk ve çok önemli olduÄŸunu vurgulayan Zeytin, "Çok büyük oranlarda döviz kaybımız var bu konuda. Ülkemiz uçakla birlikte malzemesini de yurtdışından alıyor ve bunlar çok pahalı malzemeler. Bu teknoloji ile yüksek miktardaki döviz kaybının önüne geçeceÄŸiz. DiÄŸer en önemli boyutu kendi havacılık teknolojimize sahip olacağız. Uçak yapabilirsiniz ama bunu oluÅŸturan parçaları kendiniz üretmezseniz bu yaptığınız uçak yerli olmaz. Dolayısıyla malzeme teknolojilerine de sahip olmanız gerekiyor" diye konuÅŸtu.
Savunma Sanayi MüsteÅŸarlığının desteklediÄŸi ve TEÄ° ile özel bir döküm firmasıyla imza aÅŸamasına geldikleri bir projeleri olduÄŸuna, bunun uçak motoru üretimine yönelik ilk proje olduÄŸuna deÄŸinen Zeytin, “Altyapımız tamamlanacak ve bu altyapı tamamlandığında bir uçaÄŸa takılacak motorun türbin kanadını üretmiÅŸ ve onaylarını almış olacağız" dedi. Malzeme teknolojilerinde bilgi aktarımının çok kısıtlı olduÄŸunu vurgulayan Zeytin, sözlerini ÅŸöyle sürdürdü:
"Bu bilgiyi kendi imkanlarımızla ve yardım da alarak oluÅŸturmaya çalışıyoruz. Türbin kanatlarının bir adedi 30-40 bin avro civarında. Yerli ürettiÄŸimiz zaman bunu kıyas edilmeyecek rakamlarla üreteceÄŸiz. Bizim için en önemli getirisi bunun bir kritik teknoloji olması ve bu teknolojiye sahip olan ülkelerin bize vermediÄŸi durumlarda bizim bunu üretebilir olmamız. Kritik teknoloji olması fiyatından çok daha önemli. Kendimiz üretebilir durumda olduÄŸumuz zaman bizim her alanda önümüz açık olacak. Üretebilir olmak bağımlılıktan kurtulmanın en önemli adımlarından birisi."